Çıraklık Kanunu ve Çıraklık Hakları

Çırakların hakları, iş hukukunda Çıraklık Kanunu olarak geçmektedir. 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu'nun 3/C maddesine göre çırak, "çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında, mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içinde geliştiren kişi" olarak tanımlanmıştır.

Adı geçen kanunun 9. maddesi uyarınca, ilköğretim okulunu bitirmiş ve 14-19 yaş arasında olanlar, bir mesleğe hazırlık amacıyla çıraklık dönemine kadar iş yerlerinde aday çırak olarak eğitilebilirler.

Ancak, 10. maddeye göre çırakların hakları şu şekilde düzenlenmiştir: 19 yaşından gün almış olanlardan, daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş bulunanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilir.

Aday çırak veya çıraklar, mesleğin özelliklerine göre haftada sekiz saatten az olmamak üzere genel ve mesleki eğitim görürler. Bu eğitime katılmaları için aday çırak ve çırak öğrencilere ücretli izin verilir. Mevsime göre özellik arz eden mesleklerde teorik ve pratik eğitim, belirli aylarda bloklaştırılmış olarak yapılabilir.

Böylece iş kanunlarında çıraklık kavramı tanımlanmıştır. İşveren ile çırak arasında çıraklık sözleşmesi yapılabilir. Ayrıca, bir eğitim kurumunda mesleki eğitim alan öğrencilerin, eğitim kurumu gözetiminde meslek uygulamalarını öğrenmek adına eğitim kurumu ile işveren arasında, ilgili kanun maddeleri çerçevesinde bir sözleşme yapılabilir.

3308 sayılı Kanun'un 18. maddesine göre, 20 ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde 5’inden az, yüzde 10’undan fazla olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırmak zorundadır.

Çırak ile işveren arasındaki uyuşmazlıkların iş mahkemesinde değil, görevli hukuk mahkemesinde çözülmesi gerekir. Çırak ile işveren arasında bir iş ilişkisi var ise de yapılan işin niteliği gereği, çırak iş kanunu hükümlerinden yararlanamamaktadır. Ancak, çırak ile işveren arasında 4857 sayılı Kanun ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili bir uyuşmazlık doğması durumunda görevli mahkeme, yasanın açık hükmü gereği iş mahkemesi olacaktır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 1. maddesinin ikinci fıkrası gereğince, 4. maddedeki istisnalar dışında kalan bütün iş yerlerine, işverenler ile işveren vekillerine ve işçilerine, çalışma konularına bakılmaksızın bu kanunun uygulanacağı belirtilmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca, işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili 4857 sayılı Kanun ve 6331 sayılı Kanun'un ilgili hükümleri hariç, çıraklar hakkında bu kanun hükümleri uygulanmaz.

Çalışma saatleri içinde yapılacak teorik eğitim haftada 12 saatten az olamaz. Bu eğitim yoğunlaştırılarak da yapılabilir. Teorik eğitim günlerinde öğrenciler ücretli izinli sayılırlar. (Y9HD, 27.10.2008, 37900/28557 E.K.).

18 yaşını bitirmemiş çıraklar, 1475 sayılı Kanun kapsamında dışlanmışken, 4857 sayılı Kanun'da böyle bir sınırlama bulunmamaktadır. Bu nedenle, 4857 sayılı Kanun döneminde, kişi 18 yaşını bitirse dahi mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını almaya devam ediyor ve gelişimini sürdürüyor ise çıraklık statüsü değişmeyecektir.

Çıraklık hakları ve iş hukuku konusundaki tüm sorularınızı yorumlar kısmında paylaşabilirsiniz. Avukat Kemal Kaya sizler için yanıtlıyor. Sorularınız varsa lütfen yorum kısmında belirtiniz.